In gesprek met de expert: mr. dr. Irene Visser

In gesprek met een expert is een rubriek in het Vakblad PE Notariaat. In editie 2024-3 van ons vakblad hebben we Irene Visser geïnterviewd. Zij is universitair docent aan de afdeling Privaat- en Notarieel Recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Irene is gespecialiseerd in uitstel van betaling en hypotheekexecutieprocedures door professionele hypotheekverstrekkers van woningen die door de eigenaar zelf worden bewoond. 

U bent ooit begonnen met de studie Pedagogische Wetenschappen. Wat trok u hierin aan, en vanwaar de overstap naar notarieel recht?

Aan het einde van de middelbare school wist ik niet goed welke vervolgopleiding ik wilde doen. Vooral omdat ik een brede interesse had en het lastig was om uit het aanbod aan studies te kiezen. Een aantal van mijn vriendinnen ging Pedagogische Wetenschappen studeren en dat leek mij ook interessant, dus ik koos voor die studie. De studie was ook interessant, maar toch zocht ik verder. Toen ik vervolgens kennismaakte met de studie Rechten, wist ik het zeker. Het paste bij mijn interesse voor taal en de goederenrechtelijke puzzeltjes vond ik heel leuk. De combinatie van het fiscale en het privaatrecht in het notariële recht gaven voor mij de doorslag om voor notarieel recht te kiezen. Ik denk dat mijn studieswitch laat zien dat het lastig is om in 5 of 6 VWO al een duidelijk toekomstbeeld te hebben en de daarop aansluitende studie te kiezen. Het is dan ook jammer dat het vanwege de studiefinanciering tegenwoordig lastiger is zo’n switch later in de studie nog te maken. Overigens zijn bij ons WODC-onderzoek naar de legitieme portie (zie hierna) ook een pedagoog en socioloog betrokken en ik vind het erg leuk om op deze manier toch wat mee te krijgen van mijn eerste studiekeuze.

Hoe benadert u het onderwijs aan de universiteit en wat vindt u het belangrijkste om studenten bij te brengen?

De notaris heeft een unieke positie in het rechtsverkeer. Er zit een sterk ethische kant aan, maar ook de juridische puzzels maken het notariaat uitdagend en interessant. Bij het onderwijs probeer ik het voor studenten inzichtelijk te maken met welke gereedschapskist de notaris in het vastgoedrecht deze puzzels moet leggen en voor welke vragen de notaris gesteld wordt. Ik gebruik in het onderwijs dan ook veel praktijkvoorbeelden, zodat studenten zien dat de vraagstukken zich overal in de maatschappij bevinden. Ik vind het ook bij de andere vakken die ik geef belangrijk om studenten enthousiast te maken voor de vraagstukken en ze op die manier aan te zetten om vanuit het recht de wereld om zich heen te bekijken.

Welke uitdagingen ziet u in het huidige onderwijslandschap en hoe denkt u dat deze het beste aangepakt kunnen worden?

Ik denk hierbij aan twee dingen.Ten eerste, dat de gevolgen van corona nog steeds zichtbaar zijn. In die periode vond het onderwijs vanuit huis en online plaats. Dit heeft tot op heden invloed op de betrokkenheid van studenten. Studenten naar college laten komen, maar ook studenten ertoe aanzetten om op tijd aan de slag gaan met de stof, actief mee te doen met colleges en vooral ook de stof bespreken met medestudenten: dit alles laat te wensen over. Vóór corona waren dit ook al uitdagingen, maar deze zijn door corona groter geworden. Dat heeft ook te maken met de gestegen kosten van levensonderhoud en de wijze van studiefinanciering, die de mogelijkheid voor studenten om zich volledig op de studie te richten hebben verkleind.

Ten tweede speelt mee dat zal worden bezuinigd op het hoger onderwijs. Dit volgt op jaren waarin werd geïnvesteerd in meer personeel en onderzoek. Hoe houden we in deze tijd het onderwijs en onderzoek op niveau, zodat we vanuit het recht nog steeds kunnen meedenken bij de uitdagingen van deze tijd (duurzaamheid, de democratische rechtsstaat, beschikbaarheid en betaalbaarheid van woonruimte, kunstmatige intelligentie etc.)?

In welke onderwerpen van het registergoederenrecht zijn studenten naar uw idee het meest geïnteresseerd en waarom?

Het huurrecht komt voor de meeste studenten het meest dicht bij hun belevingswereld, omdat studenten vaak zelf huurder zijn. Andere onderwerpen staan wat verder van ze af. Toch merk ik bijvoorbeeld bij de behandeling van uitwinning van zekerheidsrechten, dat de verhalen over de executieveiling ook interesse wekken. Dat komt misschien ook omdat ik het zelf zo’n interessant onderwerp vind.

"Ik vind het belangrijk om als wetenschapper feeling

te houden met de praktijk en dit is voor mij een reden om mijn werk

te combineren met een functie in de notariële praktijk."

Kunt u voorbeelden geven van hoe uw werk als professional support lawyer bij Quist Geuze Meijeren Notarissen invloed heeft op uw academische onderzoek en omgekeerd?

Ik vind het belangrijk om als wetenschapper feeling te houden met de praktijk en dit is voor mij een reden om mijn werk te combineren met een functie in de notariële praktijk. Bij dit kantoor werk ik op de afdeling Real Estate & Energy. Hier zie ik de theoretische vraagstukken over bijvoorbeeld duurzaamheid, het erfpachtrecht of zekerheidsrechten in de praktijk tot leven komen. In de praktijk zie je beter welke verschillende belangen hierbij een rol spelen. Dit biedt een beter inzicht in de problematiek en oplossingen. Het is sowieso heel interessant om aan de hand van de theorie vraagstukken in de praktijk te kunnen helpen oplossen.

Met de Topclass Notarieel Recht biedt onder andere de Rijksuniversiteit Groningen gemotiveerde masterstudenten Notarieel Recht een verdiepend en verbredend programma, waarbij aandacht wordt besteed aan praktijkonderdelen die tijdens de studie zelf beperkt aan bod komen. Wat maakt dat u zich extra inzet voor deze leergang?

Het idee van de Topclass is jaren geleden opgezet door mijn collega’s en was toen een samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen. Afgelopen collegejaar is deze samenwerking van genoemde twee universiteiten - in samenwerking met de hoogleraren Notarieel recht - tot een landelijke samenwerking gemaakt, zodat nu de notariële Masterstudenten van meerdere Nederlandse faculteiten dit Topclass-programma kunnen volgen. Het programma is een echte aanvulling op de studie, met colleges over de notariële aspecten van roofkunst, kerkelijk recht, het familiestatuut en bezoeken aan notariële projecten in het land. Ik merk dat de studenten zich inzetten om de opdrachten goed te maken en actief mee te doen bij de colleges. Studenten zien hoe leuk en afwisselend de notariële praktijk is. Ook de uitwisseling tussen studenten uit verschillende steden is leuk en leerzaam. Dit maakt de Topclass voor mij een boeiende aanvulling op de kennisvakken van onze opleiding.

U doet – met het Notarieel Instituut Groningen en onderzoekers van de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen – onderzoek naar het maatschappelijk draagvlak voor de afschaffing van de legitieme portie in Nederland. Kunt u al iets over dit onderzoek delen?

Op het WODC-onderzoek zit een embargo totdat het ministerie van Justitie en Veiligheid hiernaar heeft gekeken en een reactie heeft kunnen geven. Ik kan daarom helaas nog niets delen, ook omdat we op dit moment zelf nog druk zijn met het bijeenbrengen en analyseren van de uitkomsten van de enquête, de interviews en de overige onderzoeksdata. In het najaar van 2024 worden deze uitkomsten bekend gemaakt.

Wat is tot nu toe het hoogtepunt in uw juridische carrière?

Het hoogtepunt in mijn juridische carrière was de expertmeeting met de internationale experts op het gebied van hypothecaire zekerheid. Al sinds mijn promotie in 2013 dacht ik na over het opzetten van zo’n internationaal netwerk, zeker ook omdat de financiële crisis destijds liet zien dat in veel landen dezelfde problematiek rond dit onderwerp speelde. Door mijn terugkeer op de universiteit werd het mogelijk om zo’n bijeenkomst te organiseren. Methulp van collega’s, die hun netwerk inschakelden, en veel zoekwerk op internet, hebben we uiteindelijk twaalf experts bij elkaar gekregen. De bijeenkomst heeft duidelijk gemaakt dat het onderwerp (het voorkomen van executieveilingen) internationale aandacht verdient en ik vind het nog steeds heel waardevol dat het is gelukt.

Hoe ziet u de toekomst van het registergoederenrecht en de uitwinning van zekerheidsrechten in de komende decennia?

Op het gebied van het registergoederenrecht is uiteraard de verduurzaming een belangrijk thema. De vele publicaties op dit gebied laten zien dat het momenteel lastig is de wensen van de praktijk aan te laten sluiten bij de bestaande wetgeving; de voorstellen voor wijziging van Boek 5 BW in de KNB-Preadviezen van 2016 en 2019 (en het boek Vervolg ‘Boek 5 BW van de toekomst’) laten die behoefte ook zien. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor het denken over zekerheidsrechten, denk bijvoorbeeld aan de opkomst van opstalloos financieren/instaprechten. Naast de ontwikkelingen op het vlak van verduurzaming, vragen de ontwikkelingen rondom hypothecaire zekerheidsrechten aandacht. Het Europese Hof van Justitie heeft de afgelopen jaren belangrijke arresten gewezen over oneerlijke bedingen in de hypotheekakten, onder meer over de opeisbaarheidsbedingen. Dit is voor de financiering van woningen in Nederland van belang.

"Het Europese Hof van Justitie heeft de afgelopen jaren belangrijke arresten gewezen

over oneerlijke bedingen in de hypotheekakten, onder meer over de opeisbaarheidsbedingen.

Dit is voor de financiering van woningen in Nederland van belang."

Is er (eventueel) een nieuw terrein dat u zou willen onderzoeken/verkennen?

Graag zou ik onderzoek willen doen naar de beschikbaarheid en betaalbaarheid van woonruimte. Recent schreef ik een rapport voor een Spaans onderzoek naar de invoering van de Hypothekenrichtlijn in Nederland. Tijdens het vooronderzoek voor dit rapport stuitte ik op de mate van financiële ongeletterdheid van consumenten. Dit onderwerp is voor mij relatief nieuw en het lijkt me een interessant onderwerp voor meer onderzoek.

Dit interview is afkomstig uit Vakblad PE Notariaat editie 2024-3. Wist u dat u ook PE-punten kan verdienen met het bestuderen van de artikelen in PE Notariaat e-learning? Bekijk hier onze abonnementen!

Andere berichten

• De wijzigingen van een bedrijfsopvolgingsregeling (BOR en DSR) op een rij
• In gesprek met de expert: mr. Jorick Wijnen
• In gesprek met de expert: mr. Leonie Rammeloo